İçerik

• Mezopotamya nerede?
• Mezopotamya Uygarlığı
• Antik Mezopotamya
• Gılgamış
• Sargon ve Akkadiyenler
• Gutians
• Ur-Namma
• Babilliler
• Hititler
• Asurlular
• Sargon II
• Nebuchadnezzar
• İran İmparatorluğu
• Mezopotamya Tanrıları
• Mezopotamya Sanatı
• Kaynaklar

Mezopotamya, insan uygarlığının başlangıcına ev sahipliği yapmak için bölgenin iklimi ve coğrafyasından yararlanan Dicle ve Fırat nehri sisteminde güneybatı bir Asya bölgesidir. Tarihçesi, zaman kavramı, matematik, tekerlek, yelkenli tekneler, haritalar ve yazma gibi dünyayı değiştiren birçok önemli icatla işaretlenmiştir. Mezopotamya, binlerce yıl boyunca kontrolü ele geçiren farklı bölgelerden ve şehirlerden yönetici organların değişen bir şekilde artmasıyla da tanımlanır.

Mezopotamya nerede?

Mezopotamya, şu anda Ortadoğu olarak bilinen bölgede, güneybatı Asya'nın bazı kısımlarını ve doğu Akdeniz'in etrafındaki toprakları içeren bir bölgede yer almaktadır. Dünyadaki bilinen en eski insan medeniyetlerinden bazıları arasında yer alan, bu bölgedeki ilk toplumlardan kaynaklanan yeniliklerin sayısı için “Medeniyetin Beşiği” olarak da bilinen Alan Bereketli Hilal’in bir parçasıdır.

“Mezopotamya” kelimesi, “meso” ve “potamos” arasında, nehri ifade eden eski kelimelerden oluşur. Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki verimli vadilerde yer alan bölge, günümüz Irak, Kuveyt, Türkiye ve Suriye'ye ev sahipliği yapıyor.

Mezopotamya Uygarlığı

İnsanlar önce Paleolitik çağda Mezopotamya'ya yerleştiler. M.Ö. 14.000'e kadar, bölgedeki insanlar dairesel evlerin bulunduğu küçük yerleşim yerlerinde yaşıyorlardı.

Beş bin yıl sonra, bu evler hayvanların evcilleştirilmesini ve tarımın gelişmesini takiben tarım toplulukları oluşturdu, en önemlisi Dicle ve Fırat nehirlerinin yakınlığından yararlanan sulama teknikleri.

Tarımsal gelişme, Halaf kültürünü ondan önce absorbe eden baskın Ubaid kültürünün eseriydi.

Antik Mezopotamya

Bu dağınık tarım toplulukları, eski Mezopotamya bölgesinin kuzey kesiminde başlamış ve güneye yayılmış, günümüzün modern insanların Sümer halkının eseri olarak kabul ettiği şehirler olarak kabul edeceği şeyi oluşturana kadar birkaç bin yıl boyunca büyümeye devam etmiştir.

Uruk bu şehirlerin ilki olup, yaklaşık 3200 B.C. Ticaret ve fetihten getirilen zenginlikler üzerine inşa edilmiş bir kerpiç metropoldü ve kamusal sanat, devasa sütunlar ve tapınaklar içeriyordu. Zirvede, yaklaşık 50.000 vatandaşa sahipti.

Sümerler ayrıca, detaylı büro kayıtlarını tuttukları çivi yazısı olan en eski yazılı dil biçiminden de sorumludur.

3000 B.C.'ye göre, Mezopotamya, Sümer halkının kontrolü altındaydı. Sümer, birçok ademi merkeziyetçi şehir devleti olan Eridu, Nippur, Lagash, Uruk, Kish ve Ur’ü içeriyordu.

Birleşik Sümer'in ilk kralı, Kish'in Etana'sı olarak kaydedilmiştir. Etana'nın gerçekten var olup olmadığı, 2100’de geliştirilen Sümer Kral Listesinde listelenen yöneticilerin çoğu gibi. hepsi Sümer mitolojisinde de yer almaktadır.

Etana'yı Uruk şehrinin kralı Meskiaggasher takip etti. Lugalbanda adında bir savaşçı 2750’de kontrolünü ele geçirdi.

Gılgamış

Gılgamış, efsanevi konu Gılgamış Destanı, Lugalbanda’nın oğlu olduğu söyleniyor. Gılgamış'ın 2700’de Uruk’ta doğduğuna inanılıyor.

Gılgamış Destanı En eski edebiyat eseri ve İncil'deki bazı öyküler için ilham kaynağı olarak kabul edilir. Destansı şiirinde, Gilgamesh, Mezopotamya mitolojisindeki Tanrıların ülkesi olan Sedir Ormanı ile bir arkadaşıyla bir maceraya atılıyor. Arkadaşı katledildiğinde, Gilgamesh sonsuz yaşamın sırrını keşfetme arayışına girerek şunları bulur: “Aradığın Yaşam, asla bulamazsın. Tanrıların insanı yarattığı zaman, ölümün payını almasına izin verir. kendi elleriyle tutulur. "

Kral Lugalzagesi, Sümer halkı olan Akkad'ın Sargon'una 2334’te düşen Sumer’in son kralıydı. Kish kentini birlikte fetheten kısaca müttefiklerdi, ancak Lugalzagesi’nin paralı Akademi ordusu en sonunda Sargon’a sadıktı.

Sargon ve Akkadiyenler

Akad İmparatorluğu 2234-2154 tarihli B.C. Şimdi başlıklı Sargon'un liderliğinde. Merkezi bir hükümetle dünyanın ilk çok kültürlü imparatorluğu kabul edildi.

Sargon’un geçmişinden pek az şey bilinmektedir, ancak efsaneler ona Musa’nın İncil hikayesiyle benzer bir köken verir. Bir noktada, Kish kralı için çalışan bir subaydı ve Akkadia, Sargon'un kurduğu bir şehirdi. Uruk şehri Kish'i işgal ettiğinde, Sargon Uruk'tan Kish'i aldı ve fetihle devam etmesi için teşvik edildi.

Sargon, imparatorluğunu askeri yöntemlerle genişletti, tüm Sümerleri fethedip şu anda Suriye olana taşındı. Sargon'da, Mezopotamya sınırlarının ötesindeki ticaret büyüdü ve mimari, özellikle ziggratların, piramit şekli ve basamaklarla düz tepeli binaların ortaya çıkmasıyla daha da karmaşıklaştı.

Gutians

Akad İmparatorluğu'nun son kralı, Shar-kali-sharri, 2193'te C.C.'de öldü ve Mezopotamya, farklı grupların kontrolü için mücadele ettiği bir asırlık huzursuzluktan geçti.

Bu gruplar arasında, Gutian halkı, Zagros Dağları'ndan barbarlar vardı. Gutiyen kuralı, imparatorluğun beklentilerinde ciddi bir gerilemeye neden olan düzensiz bir kural olarak kabul edilir.

Ur-Namma

2100’de Ur şehri yeni bir imparatorluk için bir hanedan kurmaya çalıştı. Ur şehrinin kralı Ur-Namma'nın hükümdarı, Uruk şehrinin lideri Utu-hengal'ın Gutyalıları mağlup etmesinden sonra Sümerleri tekrar kontrol altına aldı.

Ur-Namma altında, kaydedilen tarihin ilk yasası olan Ur-Nammu Yasası belirdi. Ur-Namma, hem Elamitler hem de Amoritler tarafından saldırıya uğradı ve 2019'da C.C.

Babilliler

Babil'i başkent olarak seçen Amorlular kontrolü ele geçirdi ve Babilya'yı kurdu.

Krallar tanrılar olarak kabul edildi ve bunlardan en ünlüsü 1792’nci 17C’yi yöneten Hammurabi’di. Hammurabi imparatorluğu genişletmeye çalıştı ve Babilliler neredeyse sürekli savaştaydı.

Hammurabi’nin en meşhur katkısı, 1772’de yayınlanan Hammurabi Kuralları olarak bilinen kanun listesidir.

Hammurabi’nin yeniliği sadece herkesin görmesi için yasaları yazmakla kalmadı, aynı zamanda imparatorluktaki herkesin aynı yasal yasaları takip etmesini sağlamak ve farklı bölgelerdeki valilerin kendi yasalarını çıkarmamasını sağlamaktı. Yasa listesinde ayrıca her vatandaşın aynı adalet hakkına sahip olmasını sağlamak için önerilen cezalar yer alıyordu.

1750'de B.C. Elamitler Ur şehrini fethetti. Amoritlerin kontrolüyle birlikte, bu fetih Sümer kültürünün sonunu işaret ediyordu.

Hititler

Anadolu ve Suriye merkezli olan Hititler, 1595 yıllarında Babilleri fethediyor.

Eritme, Hititlerin önemli bir katkısıydı ve imparatorluğu daha da genişletmelerini sağlayacak daha karmaşık silahlara izin veriyordu. Teknolojiyi kendilerine tutma çabaları sonunda başarısız oldu ve diğer imparatorluklar onlar için bir eşleşme haline geldi.

Hititler Babil'i görevden kısa bir süre sonra çıkardılar ve Kassitler şehri kontrol altına aldı. Mezopotamya'nın doğusundaki dağlardan gelen yönetim süreleri, Hindistan ve Avrupa'dan gelen göçmenlerin geldiğini gördü ve at arabası ve at arabası kullanan atlar sayesinde seyahatler hızlandı.

Kassitler birkaç kuşak egemenlikten sonra kendi kültürlerini terk ettiler ve bu da Babil uygarlığına gömülmelerini sağladı.

Asurlular

Ashur-uballit’in önderliğinde Asur İmparatorluğu 1365’te kaldım. Hititler ve Kassitler tarafından kontrol edilen topraklar arasındaki bölgelerde.

M.Ö. 1220'de, Kral Tukulti-Ninurta, Mezopotamya'nın tamamını yönetmeye istekliydim ve Babil'i ele geçirdim. Süryani İmparatorluğu önümüzdeki iki yüzyıl boyunca genişlemeye devam ederek günümüz Filistin ve Suriye'ye geçti.

884C'de Ashurnasirpal II'nin yönetiminde imparatorluk, Ashurnasirpal II'yi nefret eden bir figür yapan fetih ve vahşilik ganimetlerinden inşa edilen yeni bir başkent Nimrud'u yarattı.

Oğlu Shalmaneser, saltanatının büyük bölümünü Suriye, Babil ve Mısır arasındaki bir ittifakla mücadele ederek İsrail'i fetheterek geçirdi. Oğullarından biri ona karşı isyan etti ve Shalmaneser, Shamshi-Adad'ı onun için savaşması için başka bir oğul gönderdi. Üç yıl sonra, Shamshi-Adad hükmetti.

Sargon II

722'de yeni bir hanedan başladı. Sargon II iktidara geldiğinde. Kendisini Büyük Sargon'da modelleyerek imparatorluğu illere böldü ve barışı sağladı.

Keldani işgal etmeye teşebbüs ettiği zaman Sargon II onlarla bir ittifak aramaya başladı. Keldani'ler, Elamitlerle ayrı bir ittifak yaptı ve birlikte Babilonya'yı aldılar.

II. Sargon, Keldani’lere yenildi, ancak Suriye’den ve Mısır’ın ve Gazze’nin bazı bölgelerine saldırdı ve sonunda Rusya’dan gelen Cimerler’le savaşta ölmeden önce bir fetih çılgınlığına başladı.

Sargon II’nin torunu Esarhaddon, 681’den 669’a Etiyopya, Filistin ve Mısır üzerinden yıkıcı bir fetih kampanyası başlattı, yağmaladıktan sonra yıktığı kentleri yıktı. Esarhaddon genişleyen imparatorluğunu yönetmek için mücadele etti. Bir paranoyak lider, mahkemesinde kendisine karşı komplo kurmaktan çok şüpheleniyordu ve onları öldürttüler.

Oğlu Aşurbanipal, Asur imparatorluğunun son büyük hükümdarı olarak kabul edilir. M.Ö. 669'dan 627'ye kadar hükmettiği için Mısır'da topraklarını kaybettiği ve mağlup ettiği Babylonia kralı kardeşi bir isyanla karşı karşıya kaldı. Ashurbanipal, Mezopotamya’nın şu anda Irak’taki Nineveh kentindeki ilk kütüphanesini oluşturduğu için en iyi şekilde hatırlanmaktadır. İskenderiye Kütüphanesini birkaç yüz yıl öncesine sokan, dünyanın bilinen en eski kütüphanesidir.

Nebuchadnezzar

626'da. taht, Chaldea’dan gelen Semitik hanedanının yönetiminde bulunan Babil kamu görevlisi Nabopolassar tarafından ele geçirildi. 616'da. Nabopolassar Asur'u almaya çalıştı ama başarısız oldu.

Oğlu Nebuchadnezzar, 614 tarihli C.C. Asurluları daha ileriye iten Kral Cyaxares tarafından.

Nebuchadnezzar süslü mimarisiyle, özellikle Babil'in Asma Bahçeleri, Babil Duvarları ve İştar Kapısı ile tanınır. Onun yönetimi altında, kadınlar ve erkekler eşit haklara sahipti.

Nebuchadnezzar ayrıca, 586'da C.C.'de tahrip ettiği Kudüs'ün fethinden sorumludur ve sakinlerini esaret altına alır. Bu eylem yüzünden Eski Ahit'te görünüyor.

İran İmparatorluğu

Pers İmparatoru Cyrus II, 539’da Nabonidus’un devrinde iktidarı ele geçirdi. Nabonidus, Mezopotamyalıların işgal sırasında kendisini savunmak için ayağa kalkmadığı sevilmeyen bir kraldı.

Babil kültürünün Farsça egemenliği altında, çivi yazısı ve diğer kültürel işaretlerde kullanımın yavaş bir şekilde azalmasının ardından sona ermiş olduğu düşünülmektedir.

Büyük İskender, 331 M.Ö.’de Pers İmparatorluğu’nu fethettiğinde, Mezopotamya’nın büyük şehirlerinin çoğu artık mevcut değildi ve kültür çoktan ele geçirildi. Sonunda, bölge 116’da Romalılar ve 651’de Arap müslümanları tarafından alınmıştır.

Mezopotamya Tanrıları

Mezopotamya dini çok tanrılıydı, takipçileri birçok ana tanrıya ve binlerce küçük tanrıya tapıyorlardı. Üç ana tanrı Ea (Sümer: Enki), bilgelik ve sihir tanrısı, Anu (Sümer: An), gök tanrısı ve Enlil (Ellil), yeryüzü tanrısı, fırtınalar ve tarım ve kaderin denetleyicisi idi. Ea, hem Gılgamış Destanı'nda hem de Büyük Tufan hikayesinde insanlığın yaratıcısı ve koruyucusudur. İkinci hikayede Ea insanları topraktan çıkardı, ancak Tanrı Enlil bir sel yaratarak insanlığı yok etmeye çalıştı. Ea, insanların bir gemi inşa etmesini sağladı ve insanlık kurtuldu. Bu hikaye tanıdık geliyorsa; Cennet Bahçesi, Büyük Tufan ve Babil Kulesi'nin yaratılmasıyla ilgili temel Mezopotamya dini hikayeleri İncil'e girerken, Mezopotamya dini hem Hristiyanlığı hem de İslam'ı etkiledi.

Her Mezopotamya Şehri kendi koruyucu tanrısına veya tanrıçasına sahipti ve bunların bildiğimiz çoğu, Mezopotamya'nın dini inançlarını ve uygulamalarını tanımlayan kil tabletlerden geçirildi. 1775 B.C.'den boyalı pişmiş toprak plaktanrıça Ishtar'ı veya kız kardeşi Ereshkigal'i canlandıran, gece yaratıklarının eşlik ettiği Babil sanatının gelişmişliğine bir örnek verir.

Mezopotamya Sanatı

Sanat, Mezopotamya'da medeniyetten önce ortaya çıkarken, buradaki yenilikler, daha çok görkemli ve karmaşık mimarileri ile sık sık metal işleri kullanarak daha büyük ölçekte sanat yaratmayı içerir.

Sanatta metal sanatının en eski örneklerinden biri, 3000 BC'den kalma bir diz çöküşünün gümüş heykelciği olan güney Mezopotamya'dan geliyor. Bundan önce, boyanmış seramik ve kireçtaşı en yaygın sanat formlarıydı.

Başka bir metal eseri, arka ayakları üzerinde duran ve diğer malzemelerle birlikte altın ve bakır içeren bir ağacın dallarına yaslanan bir keçi, Ur'daki Büyük Ölüm Çukuru'nda bulundu ve 2500 B.C.

Mezopotamya sanatı sıklıkla yöneticilerini ve yaşamlarının ihtişamını tasvir eder. Ayrıca 2500 B.C. Ur'da karmaşık bir Ur, karmaşık bir resimsel anlatı örneği sunan, savaş ve barış tarihini gösteren bir kabuk ve kireçtaşı yapısıdır.

M.Ö. 2230'da, Akad Kralı Naram-Sin, Zagros Dağları'ndaki bir askeri zaferini tasvir eden ve Naram-Sin'i ilahi olarak sunan kireçtaşı üzerinde ayrıntılı bir çalışmanın konusu olmuştur.

Mezopotamya sanatının en dinamik biçimleri arasında, Asurlu kralların saraylarında, özellikle de Asurbanipal’in 635’te hüküm sürdüğü Asur krallıklarının kabartmaları bulunmaktadır. Nimrud'daki sarayındaki ünlü rölyef, ona kanatlı tanrı Assur eşliğinde bir orduyu savaşa soktuğunu gösteriyor.

Ashurbanipal, sık sık avlanma avı aktivitesini gösteren çok sayıda kabartmada da yer almaktadır. Etkileyici bir aslan imgesi de, II. Nebuchadnezzar döneminde, sırlı tuğlalardan yapılmış, 585 B.C.’deki İştar Kapısı’na girer.

Mezopotamya sanatı, ihtilaflar sırasında Irak'ta müzelerin yağmalanmasının ardından 21. yüzyılda halkın gözüne döndü. Bir Akad kralının 4.300 yıllık bronz maskesi, Ur'den mücevherler, sert bir altın Sümer harp, 80.000 çivi yazısı tablet ve diğer birçok yeri doldurulamayan eşya dahil pek çok parça kayboldu.

Kaynaklar

Babil: Mezopotamya ve Uygarlığın Doğuşu. Paul Kriwaczek.
Eski Mezopotamya. Leo Oppenheim.
Eski Mezopotamya: Bu Tarih, Tarihimiz. Şikago Üniversitesi.
Mezopotamya 8000-2019 B.C. Metropolitan Sanat Müzesi.
30.000 yıllık sanat. Phaidon'da editörler.
Eski Mezopotamya Tanrıları ve Tanrıçaları. UPenn.edu.