İçerik

• Sümer Uygarlığı
• Sümer Dili ve Edebiyatı
• Sümer Sanatı ve Mimarisi
• Sümer Bilimi
• Sümerî Güç Mücadeleleri
• Sargon
• Ur-Nammu
• Sümer ne oldu?
• KAYNAKLARI

Sümer, Dicle ve Fırat nehirleri arasında yer alan Bereketli Hilal Mezopotamya bölgesinde kurulmuş eski bir medeniyetti. Dil, yönetişim, mimarlık ve daha pek çok alanındaki yenilikleriyle bilinen Sümerlerin, modern insanlar tarafından anlaşıldığı gibi medeniyetin yaratıcıları olduğu düşünülmektedir. Bölge üzerindeki kontrolleri, Babillerin 2019'da yönetilmesinden önce 2,000 yıl sürdü.

Sümer Uygarlığı

Sümer ilk olarak insanlar tarafından 4500 ila 4000 BC arasında yerleşmiş olmasına rağmen, bazı yerleşimcilerin çok daha erken gelmesi muhtemeldir.

Ubaid halkı olarak bilinen bu erken nüfus, sığır yetiştirmek ve yetiştirmek, hayvan dokumak, marangozluk ve çömlekçilikle çalışmak ve hatta biradan keyif almak gibi medeniyetin gelişiminde önemli bir yere sahipti. Ubaid tarım topluluklarının çevresine köyler ve kasabalar inşa edildi.

Sümer adıyla bilinen halk, BÇ 3000 tarafından bölgeyi kontrol altına aldı. Kültürleri Eridu, Nippur, Lagash, Kish, Ur ve ilk gerçek şehir olan Uruk da dahil olmak üzere bir grup şehir devletinden oluşuyordu. MÖ 2800'lerin zirvesinde, kentin altı mil savunma duvarı arasında yaşayan 40.000 ila 80.000 arasında bir nüfusu vardı ve onu dünyanın en büyük şehri için bir rakip haline getirdi.

Her Sümer eyaleti bir duvarla çevriliydi, köyler hemen dışarıya yerleşmişti ve yerel tanrılara ibadet etmişti.

Sümer Dili ve Edebiyatı

Sümer dili en eski dilbilimsel kayıttır. İlk olarak, 3100 M.Ö. ve sonraki bin yıl boyunca Mezopotamya'ya hükmetti.Çoğunlukla 2019 B.C. ancak 2.000 yıl boyunca çivi yazısı ile yazılı bir dil olarak düzenlenmiştir.

Resimsel tabletlerde kullanılan çivi yazısı 4000 B.C.'ye kadar geri döndü, ancak daha sonra Akadya'ya uyarlandı ve 3000 B.C'de başlayan Mezopotamya dışında bile daha da genişledi.

Yazma, Sümerlerin en önemli kültürel başarılarından biri olmaya devam etmekte ve yöneticilerden çiftçilere ve çiftçilere kadar titiz bir kayıt yapılmasını sağlamaktadır. En eski yazılı yasalar, 2400’e dayanmaktadır. Ebla kentinde Er-Nammu Kanunu'nun tabletlere yazıldığı yer.

Sümerlerin edebi eserlerden oluşan zengin bir organ olduğu düşünülse de, bu belgelerin sadece bir kısmı var.

Sümer Sanatı ve Mimarisi

Genel olarak mimarlık, Sümerlerin altında başlamış olması, genellikle 3400 B.C.'ye dayanan dini yapılarıyla başlamıştır, ancak yapıların temelleri, Ubaid döneminde 5200.C. ve yüzyıllar boyunca geliştirildi. Evler çamur tuğlalarından veya toplanmış bataklık sazlıklardan yapılmıştır. Binalar, kemerli kapıları ve düz çatıları ile dikkat çekmektedir.

Bronz vurgulu pişmiş toprak süslemeler, karmaşık mozaikler, heybetli tuğla sütunlar ve sofistike duvar resimleri gibi ayrıntılı yapı, toplumun teknik gelişmişliğini gözler önüne seriyor.

Heykel, çoğunlukla tapınakları süslemek için kullanılmış ve figürlerinde bir tür natüralizm elde etmek isteyen insan sanatçılarının ilk örneklerinden bazılarını sunmuştu. Bir taş kıtlığıyla karşılaşan Sümerler, heykel işlerinde metal dökümüne sıçradı, ancak taşa oyulması popüler bir sanat şekliydi.

Akad hanedanının altında, heykel 2100 B.C.’ye dayanan diorite’deki karmaşık ve stilize eserlerle kanıtlandığı üzere yeni zirvelere ulaştı.

Ziggratlar 2200’de görünmeye başladı. Bu etkileyici piramit benzeri, kare ya da dikdörtgen olan basamaklı tapınaklar, hiçbir iç odaya sahip değildi ve yaklaşık 170 fit yükseklikte durdu. Ziggratlar genellikle eğimli kenarlara ve bahçeli teraslara sahiptir. Babil'in Asma Bahçeleri bunlardan biriydi.

Saraylar ayrıca yeni bir büyüklük düzeyine ulaşıyor. 1779'da MSC'de Mari'ye iddialı bir 200 odalı saray inşa edildi.

Sümer Bilimi

Sümerlerin sihir ve bitkiciliğe dayanan bir ilaç sistemi vardı, fakat aynı zamanda kimyasal parçaları doğal maddelerden çıkarma süreçlerini de biliyorlardı. İleri düzeyde bir anatomi bilgisine sahip oldukları düşünülür ve arkeolojik alanlarda cerrahi aletler bulunur.

Sümerlerin en büyük gelişmelerinden biri hidrolik mühendisliği alanındaydı. Tarihlerinin başlarında selleri kontrol etmek için bir hendek sistemi oluşturdular ve aynı zamanda sulamanın mucidiydiler; Dicle ve Fırat'ın tarım gücünden yararlanıyorlardı. Kanallar sürekli olarak hanedandan hanedana kadar korunmuştur.

Mühendislik ve mimarlık konusundaki yetenekleri, matematik anlayışlarının karmaşıklığına işaret ediyor. Bir dakikada altmış saniye ve bir saatte altmış dakika olan modern zaman tutma yapısı Sümerlere aittir.

DAHA FAZLA OKU:Dünyayı Değiştiren 9 Eski Sümer İcat

Erken Sümer yöneticilerin en ünlüsü, 2700’de kontrolünü elinde tutan Uruk kralı Gilgamesh. ve hala onun hayali maceraları için hatırlanıyor Gılgamış Destanı, tarihin ilk epik şiiri ve daha sonra Roma ve Yunan mitleri ve İncil öyküleri için ilham kaynağı.

Bölgedeki yıkıcı bir sel epik şiirde önemli bir nokta olarak kullanılmış ve daha sonra Nuh'un Eski Ahit hikayesinde yeniden kullanılmıştır.

Sümerî Güç Mücadeleleri

Yaklaşık 2600 B.C. civarında, Kish, Erech ve Ur liderleri arasında, bölgeye gelecek 400 yıl boyunca hükümdarların “müzikal başkanlık” senaryosunu başlatan bir güç mücadelesi patlak verdi.

İlk ihtilaf, Awan krallığının kontrolü ele geçirmesi ve iktidar organını Sümer dışında krallığın Kish'e dönene kadar kaydırmasıyla sonuçlandı.

Kish, hanedanlığını 90 yıl boyunca iktidarda tutan ve krallığını Akdeniz'e kadar büyüttüğü söylenen Adabi fatihi Lugalannemundu tarafından takip edilen Uruk Kralı Enshakushanna'nın yükselişine kadar kısa bir süre kontrolü elinde tuttu. Lugalannemundu, Doğu Irak dağlarında yaşayan ve daha sonra Sümer'i yönetmek için gelecek olan Gutian halkını da fethetti.

2500 B.C. Sümerleri yöneten tek kadın, Kubaba, tahta geçti. Tüm Sümer yöneticilerini ve başarılarını adlandıran Sümer Kral Listesinde listelenen tek kadındır. Kubaba’nın oğlu Puzur-Suen, sonunda, Akshak Hanedanlığı’nda ilk olan Unzi’nin kısa bir yükselişinin ardından, Dördüncü Hanedanı’nı getirerek hüküm sürdü.

Bu son Kish hanedanı, Urgon kralı Lugal-zage-si'nin Sargon'un 2234'te kontrolü ele geçirmesinden önce 25 yıl boyunca hüküm sürmesinden önce bir yüzyıl boyunca hüküm sürdü.

Sargon

Sargon, bazılarının Sargon tarafından tutuşturulduğu iddiasıyla örtünen bir Akadlı idi. İddiası, onu sepete koyan ve daha sonra Eski Ahit'teki Musa için kullanılan bir hikaye olan bir nehre fırlatan yüksek bir rahibenin gizli çocuğu olduğu iddiasıdır.

Sümer geleneği, Sargon'un, Kish kralı Ur-Zababa için hizmetçi pozisyonuna yükselen bir bahçıvanın oğlu olduğunu söyler.

Ur-Zababa, sırasıyla Sargon tarafından ele geçirilen Uruk kralı tarafından yenildi. Sargon, Ur, Umma ve Lagash şehirlerini ele geçirip kendisini yönetici olarak kurarak bu zaferi takip etti. Onun militarist saltanatı Basra Körfezi'ne ulaştı.

Sargon, antik dünyada önemli bir merkez ve ünlü bir liman haline gelen Kish'in güneyinde, Agade şehrini üs olarak inşa etti. Agade ayrıca, tarihte ilk organize ayakta ordu olarak kabul edilen ve savaşta savaş araçlarını kullanmak için en erken olarak kabul edilen Sargon’un ordusuna da ev sahipliği yaptı.

Sargon, Akkadians ve Sümerlerin dini kültürlerini kontrol altına alarak kızı Enhedu-anna'yı Ur tanrı kültünün baş rahibesi yaptı. Enheduanna, yazılarında da yazdığı ve koruduğu tapınak ilahelerinin transkripsiyonları için en iyi hatırlanır.

Sargon 50 yıl boyunca hüküm sürdü ve ölümünden sonra oğlu Rimush yaygın bir isyanla karşılaştı ve öldürüldü. Rimush’un kardeşi Manishtushu da aynı kaderiyle tanıştı.

Sargon’un torunu Naram-Sin, 2292’de tahta geçti. Naram-Sin kendini ilahi olarak kabul etti ve kutsallık suçlamasıyla seviyelendi.

Gutyalılar 2193’de işgal ettiler. Son Akad kralı Naram-Sin’in oğlu Sharkalisharri’nin saltanatının ardından. Dönemleri merkezileşmemiş kaos ve ihmalle göze çarpıyor. Gutian döneminde, büyük Agade kenti enkaz haline geldi ve tarihe geçti.

Ur-Nammu

Sümer liderliğinin son nefesi 2100’de geldi. Ur kralı Utuhegal, Gutians'ı devirdiğinde. Utuhegal’in saltanatı kısa sürdü, eski Ur valisi Ur-Nammu ile tahtı alarak, bir asır boyunca hüküm sürecek bir hanedanı başlatacaktı.

Ur-Nammu bir inşaatçı olarak biliniyordu. Figürinler, zaman içinde yapı malzemeleri taşıdığını tasvir eder. Saltanatı boyunca, başkentinin çevresine duvarlar inşa etmek, daha fazla sulama kanalı oluşturmak, yeni tapınaklar inşa etmek ve eskileri yeniden inşa etmek için büyük projeler başlattı.

Ur-Nammu, tarihte ilk olarak kabul edilen organize ve karmaşık bir yasal kod oluşturma konusunda da önemli çalışmalar yaptı. Amacı, hangi şehirde yaşadıklarına bakılmaksızın, krallıktaki herkesin bireysel yöneticilerin kaprislerine güvenmek yerine aynı adalet ve cezaları almasını sağlamaktı.

Ur-Nammu ayrıca devlet yöneticileri için organize bir okul sistemi yarattı. Edubba olarak adlandırılan, öğrenmek için kil tabletlerin bir arşivini tuttu.

Sümer ne oldu?

2019 yılında B.C., Elamitler Ur'a saldırdı ve kontrolü ele aldı. Aynı zamanda, Amoritler Sümer nüfusunu ele geçirmeye başlamıştı.

İktidardaki Elamitler nihayetinde Amorit kültürüne çekildi, Babilliler oldu ve Sümerlerin sonunu Mezopotamya'nın geri kalanından ayrı bir kurum olarak belirttiler.

KAYNAKLARI

Sümerler Samuel Noah Kramer.
Eski Mezopotamya: Leo Oppenheim.
Sümer: Eden şehirleri. Denise Dersin, Charles J. Hagner, Darcie Conner Johnston.